گروه سیاسی: سومین سفر حسین امیرعبداللهیان به مسکو در قامت وزیر در شرایطی نسبتا متفاوت با سفرهای پیشین رقم خورد. وزیر امور خارجه کشورمان پیش از ترک تهران در جمع خبرنگاران درباره سفر خود به روسیه گفت: هدف اصلی از سفر به مسکو تلاش برای حل بحران اوکراین براساس درخواست به عمل آمده از جمهوری اسلامی ایران است. برخی طرف‌های غربی خواهان نقش‌آفرینی فعال تهران در این موضوع هستند. 

به گزارش «وطن‌امروز»، ساعاتی پس از تاکید امیرعبداللهیان مبنی بر ماموریت و موضوع اصلی این سفر بود که محمد جمشیدی، معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهوری در توئیتی نوشت: «یکی از روسای ارشد اروپایی از آیت‌الله رئیسی درخواست کرده بود برای میانجی‌گری جنگ اروپا کمک کند. پس از مجموعه‌ای از رایزنی‌ها، یک ابتکار صلح در کنار یک پیام مهم توسط وزیر خارجه آقای امیرعبداللهیان به مسکو ارسال شد». پس از این توئیت بود که خبرگزاری‌های داخلی در گزارشی اعلام کردند مقام ارشد اروپایی که خواستار میانجی‌گری رئیس‌جمهور ایران شده، امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه است. 

سفر امیرعبداللهیان برای پیگیری حل بحران در اوکراین و حرکت به سمت توقف جنگ در حالی است که پیش از این نیز پالس‌هایی مبنی بر تمایل جمهوری اسلامی برای میانجی‌گری در جنگ اوکراین به طرف‌های مختلف ارسال شده بود. تیرماه امسال بود که وزیر امور خارجه کشورمان در گفت‌وگو با روزنامه ایتالیایی «لا رپوبلیکا» بر تلاش تهران برای متوقف شدن جنگ اوکراین تاکید کرد. همچنین اردیبهشت‌ماه نیز وی در گفت‌وگوی تلفنی با همتای روس خود، آمادگی ایران برای میانجی‌گری بین روسیه و اوکراین را اعلام کرد. پیش از این نیز اواخر تیرماه دیمیتری کولبا، وزیر خارجه اوکراین از همتای ایرانی خود برای سفر به کی‌یف دعوت کرده بود؛ خبری که در همان برهه انتشارش نیز برخی از رسانه‌ها آن را نشانه‌ای از نقش میانجی‌گری ایران برای حل بحران اوکراین تفسیر کرده بودند. با این حال درخواست مستقیم اروپا برای میانجی‌گری ایران در جنگ اوکراین در شرایطی است که کشورهای اروپایی پایان این تابستان را آغاز یکی از سخت‌ترین زمستان‌های اروپا می‌دانند و تمایل دارند از هر طریق ممکن مسیر مصالحه و مدارا با روسیه را هموار کنند. در این میان نزدیکی بیش از پیش تهران و مسکو به یکدیگر و حرکت به سمت روابط راهبردی و جایگاه ایران به عنوان یک بازیگر تعیین‌کننده در حوزه انرژی باعث شده اروپا این بار دست به دامان تهران برای کاهش نزاع با مسکو شود. بر همین اساس ابتکار عمل دیپلماتیک ایران برای حل بحران اوکراین را می‌توان آغاز فصلی جدید در سیاست خارجی کشورمان و تبدیل شدن ایران به یک بازیگر مهم بین‌المللی به حساب آورد. 

 

* برگزاری کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و روسیه

وزیر امور خارجه کشورمان پس از دیدار سرگئی لاوروف در جمع خبرنگاران ضمن ابراز خرسندی از حضور در مسکو و دیدار همتای روس خود گفت: در گفت‌وگوهای امروز حامل پیام یکی از رهبران اروپایی و درخواست آنها از حجت‌‌الاسلام رئیسی در موضوع اوکراین بودیم. ایده‌هایی برای کمک به برقراری صلح و آرامش و توقف جنگ در اوکراین مطرح است و این ایده‌ها را با آقای لاوروف مطرح کردیم. ایران مواضع خود را درباره اوکراین در عالی‌ترین سطح به روشنی بیان کرده است. امیرعبداللهیان ادامه داد: در مساله اوکراین درباره برخی از موضوعات انسانی نیز صحبت کردیم، از جمله مساله اسرا که مورد توجه جدی است و همچنین درباره رویدادهای اخیر در ارتباط با نیروگاه هسته‌ای زاپروژیای اوکراین نگرانی جامعه جهانی در این مساله را مورد توجه قرار دادیم. لاوروف به نکاتی در این زمینه و اقداماتی که روسیه برای رفع نگرانی‌ها انجام داده است، اشاره کرد. برای برون‌رفت از این وضعیت باید از همه ظرفیت‌های موجود استفاده شود. ایران که در موضوع صلح‌آمیز هسته‌ای جزو یکی از کنشگران است، برای هرگونه مساعدت و همکاری برای برقراری امنیت در این نیروگاه هسته‌ای و محیط پیرامونی آن آمادگی دارد. وی افزود: در همه موضوعات همکاری‌های دوجانبه از جمله مباحث مهم تجاری، بانکی، گردشگری، شیلات، ترانزیت، دیپلماسی پارلمانی و همکاری امنیتی و دفاعی صحبت کردیم. خرسندیم مسیر روابط در جهت درست خود قرار دارد و توافقات روسای‌جمهور ۲ کشور و اراده رهبران ۲ کشور بخوبی مورد پیگیری قرار می‌گیرد. مصمم به توسعه همکاری‌های اقتصادی با بهره‌گیری از ظرفیت‌های مختلفی که بین ۲ کشور وجود دارد، هستیم. اوضاع افغانستان، یمن، سوریه، عراق و لیبی از دیگر مباحثی بود که رئیس دستگاه دیپلماسی خبر از گفت‌وگو درباره آنها با همتای روس خود را اعلام کرد. 

وزیر امور خارجه همچنین درباره موافقتنامه جامع همکاری‌های بلندمدت ایران و روسیه اظهار داشت: امروز آخرین دیدگاه‌ها را تبادل کردیم و در آینده نزدیک این سند در ۲ طرف بعد از تایید پارلمان‌های ۲ کشور وارد مرحله اجرایی خواهد شد. همچنین توافق کردیم در آینده نزدیک کمیسیون مشترک اقتصادی ۲ کشور در مسکو برگزار شود. امیرعبداللهیان در پاسخ به پرسشی درباره همکاری‌های تجاری ۲ کشور خاطرنشان کرد: در حوزه استقلال جمهوری اسلامی ایران اجازه مداخله به هیچ طرفی را نداده و نخواهد داد. در حوزه همکاری‌های متنوع با فدراسیون روسیه آنچه را که در چارچوب منافع طرفین است و با در نظر گرفتن حقوق بین‌الملل همکاری‌های متنوع اقتصادی و تجاری از جمله در حوزه انرژی را سرعت دادیم و معتقدیم ۲ کشور از ظرفیت‌های فراوانی برای گسترش هر چه بیشتر مناسبات در عرصه‌های متنوع برخوردارند. وی همچنین در پاسخ به سؤالی درباره کارت بانکی میر و شتاب بیان کرد: همکاران ما در بانک‌های مرکزی ایران و روسیه این موضوع را در دستور کار جدی دارند و به لحاظ فنی توافقات خوبی انجام شده و ما خوشبین هستیم در آینده نزدیک، بتوانند آخرین هماهنگی‌های فنی را به عمل آورند و مردم و تجار و بازرگانان ۲ کشور بتوانند از این ظرفیت استفاده کنند. رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان گفت: ایران از موقعیت ژئوپلیتیک ممتازی در مسیر تزانزیتی شمال و جنوب و شرق و غرب برخوردار است، تقویت مسیر‌های ترانزیتی و خطوط متنوع شمال- جنوب را عامل مهم کمک به توسعه منطقه و زنجیره امنیت غذایی منطقه‌ای و بین‌المللی می‌دانیم. امیرعبداللهیان ادامه داد: درباره کریدور شمال - جنوب امیدواریم هر چه سریع‌تر تمام مسیرهای سه‌گانه با تمام ظرفیت خودش فعال شود. کریدور شرقی با حرکت قطار در ماه گذشته و حمل کالا از روسیه به هند با موفقیت انجام شد. در موضوع کریدور غربی نیز آماده‌ایم خط آهن رشت - آستارا را هر چه سریع‌تر عملیاتی کنیم. تکمیل خط آهن رشت - آستارا مورد توافق ایران و روسیه قرار گرفته و کارشناسان فنی ما در حال بررسی و پیگیری این موضوع هستند و در طرف ایرانی با جدیت احداث بخش اول این خط در دستور کار قرار گرفته است. وی گفت: در کریدور میانی استفاده از دریای خزر به شکل ترکیبی و ادامه مسیر از طریق تکمیل حلقه زنجیره راه‌آهن مورد تاکید است. بحث ترانزیت یکی از موضوعات جدی در دستور کار من و همکارم لاوروف قرار داشت و وزیر راه ما و در آینده نزدیک رئیس کمیسیون مشترک ما در این زمینه ایده‌هایی که دارند را با نزدیک شدن به مرحله عملیاتی اطلاع‌رسانی خواهند کرد. 

 

* متن قوی‌تر، شرط توافق در وین

مذاکرات هسته‌ای از دیگر موضوعاتی بود که در نشست خبری روز گذشته مورد توجه خبرنگاران قرار گرفت تا امیرعبداللهیان با اشاره به دریافت آخرین متن از سوی دولت آمریکا بگوید: همکاران من به دقت در حال بررسی متن هستند. ما همچنان در موضوع تضمین، نیازمند متنی نیرومندتر هستیم. لذا داریم فکر می‌کنیم که چگونه می‌توان به یک متن نیرومند در موضوع تضمین دست یافت و ضمانت‌ها‌ی قوی‌تر و قابل اعتناتری را در این موضوع داشته باشیم. وزیر امور خارجه کشورمان در ادامه بر نیرومندسازی متن تاکید کرد و گفت: اولا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باید از رفتار سیاسی خود فاصله بگیرد و صرفا بر تکلیف و وظیفه فنی خودش متمرکز شود؛ ثانیا برای جمهوری اسلامی ایران قابل قبول نیست که پس از بازگشت همه طرف‌ها به برجام، مجددا شاهد برخی دیدگا‌ه‌های سیاسی و اتهامات بی‌اساس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باشیم. لذا در حوزه تضمین‌ها، موضوع حل‌و‌فصل مسائل باقیمانده پادمانی در آژانس هم مورد توجه جدی ماست. وی تصریح کرد: معتقدیم چنانچه طرف آمریکایی در موضوع لغو تحریم‌ها و برخی نگرانی‌هایی که ما داریم، واقع‌بینانه عمل کند و بتوانیم متن موجودی که در دستورکار داریم را نیرومند‌سازی کنیم، رسیدن به توافق دور از دسترس نخواهد بود. 

 

* تهران- مسکو به سمت روابط راهبردی

وزیر خارجه روسیه نیز در این نشست اظهار کرد: در حال کار روی سند همکاری بلندمدت با ایران در زمینه اقتصادی هستیم. روابط ما با جمهوری اسلامی ایران به سوی سطح راهبردی حرکت می‌کند و امکان دارد نقشه راه اقتصادی ترسیم کنیم. سرگئی لاوروف خاطرنشان کرد: هم‌اکنون کار روی توافقنامه‌ای به منظور ایجاد منطقه آزاد تجاری بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا انجام می‌شود. به گفته وزیر خارجه روسیه، این کشور و ایران درباره مسائل مختلف نظرات مشابهی دارند و با اقدامات کشورهای غربی برای تحمیل مواضع خودشان در قبال موضوعات منطقه‌ای و بین‌المللی مخالف هستند. لاوروف در این بخش از سخنان خود اعلام کرد روسیه و ایران رویکرد غرب را که می‌خواهد جای قوانین بین‌المللی را بگیرد، نمی‌پذیرند. دیپلمات ارشد مسکو همچنین تاکید کرد با وزیر امور خارجه ایران گفت‌و‍‌گوهای مفصلی درباره برجام و تلاش به منظور برداشته شدن تحریم‌های غیرقانونی آمریکا داشته است. وزیر خارجه روسیه همچنین اعلام کرد کشورش از احیای توافق هسته‌ای و لغو همه تحریم‌های اعمال شده علیه ایران حمایت می‌کند. 

لاوروف در بخشی از نشست خبری مشترک با وزیر امور خارجه ایران خبر داد با امیرعبداللهیان درباره پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای هم صحبت و تبادل نظر کرده است. وزیر خارجه روسیه در بخشی از این نشست خبری در پاسخ به سوالی درباره فشارهای شدید غربی‌ها علیه مسکو و تهران اینطور جواب داد: آنهایی که به دنبال استقلال یافتن از دیکته کردن‌های آمریکا هستند، هدف تحریم‌ها قرار می‌گیرند. مقام ارشد مسکو در ادامه از تحرکات روسیه و ایران برای تسهیل روابط اقتصادی خبر داد و گفت که مذاکرات برای دستیابی به یکپارچه‌سازی نظام‌های پرداخت (تبادل پول) بین روسیه و ایران در حال برگزاری است. وی اعلام کرد بین این کشور و ایران بویژه در زمینه‌های انرژی هسته‌ای و مسائل مرتبط به انرژی همکاری وجود دارد. در ادامه نشست خبری مشترک وزرای خارجه روسیه و ایران، سرگئی لاوروف اعلام کرد مسکو هر کاری که توانسته برای احیای توافق هسته‌ای برجام انجام داده و از وضعیت کنونی توافق به منظور احیای آن خرسند است.

احمدرضا انصاری‌پور: «یک جای کار ما می‌لنگد که چنین افرادی در زمان حیات‌شان پاس داشته نمی‌شوند». این جمله حرف دل خیلی از ما بود که دیروز در مراسم رونمایی از تقریظ رهبری بر کتاب «مهاجر سرزمین آفتاب»، از زبان رئیس سازمان صداوسیما جاری شد. اگر چه زودتر از اینها می‌شد چنین کرد اما حالا که مقام معظم رهبری هم در تقریظ‌شان به ساخت فیلمی بر اساس زندگی تنها مادر شهید ژاپنی اشاره کرده‌اند، غفلت از این امر جایز نیست. 

به گزارش «وطن‌امروز»، ۲ سال و اندی از روزی که سرگذشت تنها مادر شهید ژاپنی کتاب شد، می‌گذرد و حالا از تقریظی رونمایی شده که نه تنها آنهایی را که هنوز کتاب «مهاجر سرزمین آفتاب» را نخوانده‌اند، مشتاق خواندن این کتاب می‌کند بلکه دست‌اندرکاران امر را به ساخت فیلمی درباره زندگی سبا بابایی تشویق می‌کند. 

این تقریظ روز گذشته در مراسمی با حضور خانواده مرحوم سبا بابایی، حمید حسام از نویسندگان کتاب «مهاجر سرزمین آفتاب»، پیمان جبلی رئیس صداوسیما، محمد قمی رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، ایمان عطارزاده رئیس حوزه ریاست دفتر حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری، مرتضی سرهنگی مدیر دفتر ادبیات مقاومت حوزه هنری، علی شیرازی جانشین سازمان عقیدتی سیاسی وزارت دفاع، علیرضا مختارپور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی، علیرضا کمره‌ای معاون سابق وزارت آموزش‌و‌پرورش و نمایندگانی از ژاپن، استرالیا و ازبکستان در سالن همایش‌های بین‌المللی صداوسیما برگزار شد. حضور نمایندگانی از دیگر کشورها بخوبی گویای این موضوع است که بانو یامامورا با چنین انتخابی تنها سرنوشت زندگی خودش را تغییر نداده است بلکه الگویی برای دیگر کشورها و دیگر مکاتب و آیین‌ها بوده است و توانسته آنها را هم جذب سیره و راه و روش خویش کند. گفتنی است مخاطبان برنامه البته به حاضران در سالن محدود نمی‌شد و تماشای زنده مراسم از طریق شبکه یک برای مخاطبان رسانه ملی فراهم بود. 

 

* شصتمین تقریظ

ایمان عطارزاده، رئیس حوزه ریاست دفتر حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری، تقریظ کتاب «مهاجر سرزمین آفتاب» را شصتمین تقریظی معرفی کرد که به صورت رسمی از سوی این دفتر رونمایی می‌شود. او ادامه داد: تقریظ‌ها و یادداشت‌های بیشتری هم وجود دارد که هنوز رسمی نشده است. جریان‌سازی‌های خوبی درباره ترویج کتاب‌های انقلاب و دفاع‌مقدس شکل گرفته است و تولیدات مختلفی از قبیل فیلم، عکس، سریال، نمایشنامه، کتاب‌های صوتی، سرود و موارد دیگر داشته‌ایم که با استقبال خوبی در بین مخاطبان روبه‌رو شده است. 

 

* نامه‌ای با دستخط سبا

ماجرای یامامورا را از جهات مختلفی می‌توان نگریست. از این جهت که او یک دورافتاده از وطن بود؛ یک مادر خستگی‌ناپذیر بود؛ یا حتی اینکه او یک زن بود. رئیس مرکز اسناد و کتابخانه ملی بیش از همه بر بعد زن بودن این بانوی بزرگ متمرکز شد. علیرضا مختارپور در این باره عنوان کرد: اسلام را می‌توان در نگاه رهبر اسلام از چند زاویه مقایسه کرد؛ ایشان می‌فرمایند از نظر معنوی و معرفتی تفاوتی میان زن و مرد در کسب علوم بشری و معارف الهی وجود ندارد بلکه در بسیاری از زمینه‌های معنوی پیشگامی از آن بانوان است. وی این پیشگامی را به جنبه‌های سیاسی و اجتماعی نیز تسری داد و گفت: از نظر سیاسی- اجتماعی، زنان همچون مردان در همه این حوزه‌ها مسؤولیت دارند و حق بیعت زنان به رسمیت شناخته شده است. از نظر اقتصادی حق مالکیت و استقلال اقتصادی، حقی رسمی و تثبیت شده است. زن ضمن برخورداری از حقوق ویژه، شریک و همراه همسر در زندگی محسوب می‌شود، نه تابع او. دیدگاه اسلام زمانی در نقش زن روشن‌تر می‌شود که دیدگاه غرب، که به‌رغم تبلیغات ظاهری، نشان دهنده انحطاط فکری است، مطرح می‌شود. سبا بابایی 10 سال پیش از عروجش نامه‌ای به رهبر معظم انقلاب نوشت و در آن، خود را خادم نهضت خمینی(ره) خواند. مختارپور در پایان سخنانش درباره این نامه گفت: خانم یامامورا در مرداد ۱۳۹۱ نامه‌ای به رهبر انقلاب اسلامی نوشت و خود را قطره‌ای از دریای خروشان نهضت اسلامی دانست و پس از ذکر تلاش‌هایش در عرصه جهاد فرهنگی و تقدیم فرزندش محمد به قافله شهدای دفاع‌مقدس و همچنین افتخار حضور در اردوهای جهادی، هدف همه تلاش‌های خود را خادمی برای نهضت امام خمینی (ره) عنوان کرد. متن کامل نامه سبا بابایی به رهبر انقلاب، که این مادر شهید در آن از پیچ و خم مسیر دست یافتن به گوهر اسلام نوشته است، در اثنای مراسم در قالب کلیپ به سمع و نظر مخاطبان رسید. 

 

* سمفونی بلاجویان دشت کربلایی

در بخشی از مراسم، گروه ارکستر سمفونی صداوسیما با حضور روی صحنه، ۲ سرود «کجایید ‌ای شهیدان خدایی» و «ایران ما» را اجرا کردند. «کجایید ‌ای شهیدان خدایی» به صورت تک‌خوانی و «ایران ما» به صورت جمع‌خوانی اجرا شد که حضار در سالن را به وجد آورد. این ۲ سرود بویژه سرود اول با توجه به تناسبی که با موضوع مراسم داشت، فضایی حماسی و در عین حال آمیخته با اندوه را بر سالن حاکم کرد به نحوی که خانواده شهدا نتوانستند مانع سرازیری اشک از دیدگان‌شان شوند. 

در پایان اجرای گروه ارکستر سمفونی صداوسیما، در حالی ‌که حضار نشسته به تشویق این گروه ‌پرداختند، پیمان جبلی تنها کسی بود که ایستاده این گروه را تشویق کرد. 

 

* زندگی دراماتیک یامامورا

«چرا چنین افرادی را پس از عروج‌شان به دیگران معرفی می‌کنیم و در زمان حیات به زندگی آنها نمی‌پردازیم؟»پیمان جبلی رئیس صداوسیما دیروز ضمن بیان این سوال، پاسخی نه‌چندان روشن به آن داد. او گفت: سبا بابایی ثابت کرد که یک جای کار ما می‌لنگد که در طول حیاتش به یک سلبریتی بزرگ تبدیل نشده است. نظرسنجی اخیر نشان داد میزان کمی از مردم پیش از فوت بانو یامامورا، او را می‌شناختند. 

جبلی همچنین اضافه کرد: زندگی این مادر شهید، تمام عناصر دراماتیک یک داستان را در خود دارد تا جایی که اگر خانم بابایی نبود و یک فیلمنامه‌نویس داستان زندگی او را تعریف می‌کرد، احتمالا می‌گفتیم قابل باور نیست و داستان‌سرایی است. حتما می‌گفتیم این قصه جذابیت ندارد چون افسانه است اما این مادر شهید نشان داد این افسانه، واقعی است و چه بسیار هستند این قصه‌ها که ما هنوز کشف نکرده‌ایم. 

 

* سیر انفسی مادر شهید ژاپنی

نویسنده کتاب «مهاجر سرزمین آفتاب» در بخشی از مراسم با ایراد سخنانی سیر نگارش کتاب را در ۲ سیر آفاقی و انفسی تعریف کرد. حمید حسام در این باره گفت: در نگارش این کتاب تمرکز ما بر سیر انفسی خانم بابایی بود. سیر آفاقی شاید با مصاحبه هم دربیاید. خاطرات کودکی از هیروشیما، داستان هجرت به ایران و... همگی با یک مصاحبه قابل کشف است اما سیر انفسی که در وجود ایشان نهفته است، مصاحبت نیاز دارد. یعنی باید همراه و هم‌قدم و هم‌نفس او می‌شدیم تا به این سیر پی ببریم و این اتفاق برای نگارش این کتاب افتاد. حسام در ادامه افزود: سیر انفسی و چیزی که در درون او انجام شد و از کونیکو تبدیل به سبا شد بسیار مهم بود؛ این موضوع با مصاحبت و همراهی با او نتیجه می‌داد که سرانجام منجر به رابطه مادر و فرزندی شد. پس از پایان سخنان، مستندی درباره این نویسنده برای حاضران نمایش داده شد و با مروری کوتاه بر زحمات حمید حسام، از وی و همسرش تقدیر به عمل آمد.

 

* پرده‌خوانی برای سبا

مراسم رونمایی علاوه بر هنر موسیقی و سرود ارکستر سمفونی صداوسیما، از هنر پرده‌خوانی نیز برای شور و حال بخشیدن به مراسم بهره برده بود. مرشد محسن میرزاعلی در بخشی از این مراسم پرده‌ای را متشکل از تصاویر سبا بابایی و فرزندانش، معمار انقلاب، مقام معظم رهبری، شهدای دفاع‌مقدس و... برای مخاطبان خواند و با هنر پرده‌خوانی، پیوند سرنوشت انقلاب اسلامی و سبا بابایی را به تصویر کشید. 

 

* اشک‌های آبه

کاظم آبه، دیگر میهمان این مراسم بود. او اصالت ژاپنی و آشنایی دیرینه‌ای با تنها مادر شهید ژاپنی ایران دارد. همین آشنایی او با یامامورا، زمینه‌ را برای گرایش آبه به اسلام فراهم کرده است. در همین راستا، آبه در مراسم دیروز در سخنانی از زحماتی که این مادر شهید در راه تبلیغ اسلام می‌کشید گفت و با چشمانی اشک‌بار، یامامورا را مادر معنوی خود معرفی کرد.

***

گروه سیاسی: پس از اینکه رئیس‌جمهور روز دوشنبه در نشست خبری با رسانه‌ها بر 4 شرط اساسی ایران برای حصول توافق تاکید کرد و وزیر امور خارجه در مسکو اعلام کرد همچنان به تضمین‌های قوی‌تری از سوی آمریکا برای احیای برجام نیاز است، رئیس سازمان انرژی اتمی هم تاکید کرد تا پرونده تحقیقات آژانس بسته نشود، روز بازاجرایی وجود نخواهد داشت. به گزارش «وطن امروز»، محمد اسلامی در گفت‌و‌گو با ایسنا با بیان اینکه ایران سایت هسته‌ای معرفی‌نشده ندارد، تاکید کرد: سوالات آژانس قبل از بازگشت همه طرف‌ها به برجام باید حل و فصل شوند در غیر این صورت روز «بازاجرا»یی وجود نخواهد داشت. اسلامی تاکید کرد که سوالات آژانس مبنای «پادمانی» ندارد و ادامه همان مطالعات ادعایی نظامی (PMD) هستند. وی با رد ادعاها و اسناد ارائه شده علیه ایران درباره ۳ مکان مورد سوال تاکید کرد که ایران اساسا سایت هسته‌ای اعلام نشده ندارد. 

 

* اگر پرونده بسته نشود، روز بازاجرایی وجود ندارد

رئیس سازمان انرژی اتمی درباره سوالات باقیمانده آژانس و اینکه این سوالات از نظر شما جدید و در قالب پادمان است یا ادامه مسائل PMD؟ گفت: از نظر من، اینها همه بهانه سیاسی هستند؛ مشابه آنچه در PMD بود. مکان‌هایی که از آن نام می‌برند و اتهاماتی که مطرح می‌‌شود، همان‌هایی است که از حنجره صهیونیست‌ها و منافقین شنیده می‌شود. آنها سال‌هاست این حرف‌ها را تکرار می‌‌کنند. وی ادامه داد: طرح مجدد سوالات با اتهامات بی‌اساس، ابزاری است برای تخریب برنامه هسته‌ای ایران. فلسفه وجودی برجام مولود پاسخ به این اتهامات است. اما می‌‌بینید از همان حنجره که می‌‌گوید می‌خواهد صنعت هسته‌ای ما را از بین ببرد و بمباران کند، این اسناد و مدارک جعلی بیان می‌شود. این حنجره که مشخص است متعلق به دشمن ما است و برای برنامه هسته‌ای ایران خط و نشان می‌کشد، سعی دارد از طریق اسناد جعلی به نحو دیگری به ما فشار آورد، از این رو معتقدم این سوالات ادامه همان PMD است و اصلا مبنای پادمانی ندارد، چون ایران سایت هسته‌ای معرفی نشده ندارد. اسلامی درباره چرایی اینکه ایران قبول کرد به سوالات آژانس در چارچوب پادمان جامع پاسخ دهد، اظهار کرد: در دولت گذشته متاسفانه قبول کردیم که بیایند و این مکان‌ها را ببینند. آمدند و دیدند اما سوالات همچنان ادامه داشت. در دوره ما گفتند اگر اینها را پاسخ دهید ما این پرونده را می‌بندیم. این سوالات 4 مورد بود. درباره یک مورد قانع شدند و گفتند که دیگر سوالی نداریم اما در گزارش شورای حکام مجدد همان موردی که بسته بودند را دوباره به شکل دیگری مطرح کردند، خب! اگر حسن نیت بود نباید دیگر آن یک مورد را می‌نوشتند. رئیس سازمان انرژی اتمی تاکید کرد: این اقدامات و سوالات در ادامه همان عملیات تخریب، ترور و خرابکاری است. اینها سلسله مسائل و پازلی برای تخریب برنامه هسته‌ای ایران است و ما اینها را از هم جدا نمی‌بینیم. ما حافظه‌مان را از دست نداده‌ایم. چند سال می‌گفتند در لویزان، جنوب تهران، تورقوزآباد فلان انبار است و بهمان اقدام شده است یا مدام درباره پارچین صحبت می‌‌کردند. چه شد؟ آمدند، دیدند و بازرسی کردند اما چیزی آنجا نبود. این اتهام‌زنی‌ها بدجور به دل‌شان چسبیده و تصور می‌کنند خب می‌توانند با این کارها برنامه هسته‌ای ایران را معطل نگه دارند اما دوره این چیزها دیگر تمام شده است. معاون رئیس‌جمهور با این حال تصریح کرد: ما قصد و تاکیدمان این است که اگر برای روز «بازاجرا» این سوالات بسته نشود، یعنی روز «بازاجرا»یی وجود ندارد. عقب‌نشینی هم نکردیم و نمی‌توانیم هم عقب‌نشینی کنیم. 

بر اساس برخی گزارش‌ها گفته می‌شود «روز بازاجرا» در متن پیش‌نویس توافق، 120 روز پس از روز امضای توافق است و آمریکا باید به صورت علنی قصد خود را برای ادامه بازگشت به توافق و ایران برای بازگشت به تعهدات هسته‌ای حداقل 7 روز پیش از آن تاریخ اعلام کنند.

اسلامی درباره عملکرد سازمان انرژی اتمی در یک سال گذشته با اشاره به تکلیف این سازمان برای اجرای قانون اقدام راهبردی مجلس خاطرنشان کرد: در این چارچوب افزایش ظرفیت غنی‌سازی با استفاده از سانتریفیوژهای نسل ۶ که به لحاظ بهره‌وری، تکنولوژی و ظرفیت، راندمان خوبی دارد و نیز افزایش درصد غنی‌سازی با بالاترین سرعت در دستور کار قرار گرفت. روزانه تعداد قابل ملاحظه‌ای نسل جدید سانتریفیوژهای IR-6 تولید، راه‌اندازی و نصب شد و غنی‌سازی بالای ۵ درصد که هدف‌گذاری قانون بود، به مرحله اجرا در آمد. وی ادامه داد: نسبت به محدودیت‌هایی که برای ما در مذاکرات و برجام ایجاد شده بود و در حالی که تصور می‌کردند ما بعد از سال هشتم، ۲ آبشار میانی ۲۰ و ۳۰ سانتریفیوژ از نوع IR-6 داشته باشیم، توانستیم ظرف یک سال از هزار دستگاه عبور کنیم و چند برابر تصورات آنها پیشرفت داشته باشیم. رئیس سازمان انرژی اتمی درباره حفظ سانتریفیوژهای IR-6 در صورت بازگشت به برجام بویژه که ایران در این بخش از برجام بسیار جلوتر است، گفت: از نظر ما مهم فرآیند غنی‌سازی و هدف‌گذاری کمی آن است که برای رآکتورهای تحقیقاتی و قدرت و نیز تهیه تارگت‌هایی که در فرآیند پرتودهی و شتاب‌دهنده‌ها مورد استفاده است، انجام شود. 

***

گروه اقتصادی: روسیه دیروز، چهارشنبه، عرضه گاز از طریق مسیر اصلی تامین گاز اروپا را متوقف کرد و این امر باعث تشدید جنگ اقتصادی میان مسکو و اتحادیه اروپایی و همچنین افزایش چشم‌انداز رکود و جیره‌بندی انرژی در برخی از ثروتمندترین کشورهای اروپایی شد. 

به گزارش «وطن‌امروز»، دولت‌های اروپایی از این نگرانند که مسکو در تلافی تحریم‌های غرب که پس از حمله به اوکراین وضع شده‌اند، قطعی گاز را تمدید کند. آنها همچنین روسیه را به استفاده از منابع انرژی به ‌عنوان اهرم فشار علیه قاره سبز متهم کرده‌اند. این در حالی است که مسکو انجام این کار را رد کرده و دلایل فنی و کارشکنی و تحریم‌های غرب را دلیل کاهش عرضه گاز  ذکر کرده است. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین در همین رابطه دیروز اعلام کرد تحریم‌های ضدروسی اروپا منجر به تعلیق فعالیت خط لوله «نورد استریم یک» شده است. 

گازپروم، غول انرژی روسیه روز گذشته اعلام کرد «نورد استریم یک» بزرگ‌ترین خط لوله انتقال گاز به مشتری اصلی خود یعنی آلمان، از 31 آگوست تا 3 سپتامبر برای تعمیر و نگهداری غیرفعال خواهد شد. رئیس رگولاتوری شبکه گاز آلمان هم گفته است که این کشور اکنون برای این قطعی‌ها آمادگی بهتری دارد، زیرا ذخیره گاز این کشور تقریبا 85 درصد پر شده است. 

رخداد‌های چند هفته اخیر، بحران انرژی در اروپا را عمیق‌تر کرده و باعث افزایش 400 درصدی قیمت‌ گاز شده است و شهروندان و صنایع اروپایی را تحت فشار قرار داده و دولت‌ها را مجبور می‌کند میلیاردها دلار برای جبران این کمبود‌ها هزینه کنند. در آلمان، تورم در ماه آگوست به بالاترین حد خود در تقریبا 50 سال گذشته رسید. 

مسکو که پیش از این عرضه از طریق خط لوله «نورد استریم یک» را در ماه ژوئن به 40 درصد و در جولای به 20 درصد کاهش داده بود، مسائل مربوط به تعمیر و نگهداری و تحریم‌ها را که مانع بازگشت و نصب تجهیزات شده است، عامل این اتفاق می‌داند. روسیه روز چهارشنبه اعلام کرد این دولت آلمان، نه کرملین است که هر کاری می‌کند تا روابط در حوزه انرژی خود با مسکو را خراب کند. 

گازپروم گفته که آخرین تعطیلی، برای انجام تعمیر و نگهداری تنها کمپرسور باقیمانده خط لوله در ایستگاه پورتووایا در روسیه لازم است و این کار به طور مشترک با متخصصان زیمنس انجام خواهد شد. این کمپرسور مستقیما میادین گازی سیبری را به شمال آلمان متصل می‌کند و گاز از این کشور به سایر کشورهای اروپایی منتقل می‌شود. زیمنس انرژی (ENR1n.DE) که در گذشته کارهای تعمیر و نگهداری کمپرسورها و توربین‌ها را انجام داده است، روز چهارشنبه اعلام کرد که در تعمیر و نگهداری دخالتی نداشته اما در صورت نیاز آماده مشاوره به گازپروم است. 

روسیه همچنین از زمان آغاز عملیات نظامی ویژه خود در اوکراین، عرضه گاز به بلغارستان، دانمارک، فنلاند، هلند و لهستان را متوقف کرده و جریان گاز در خطوط لوله دیگر را کاهش داده است. گازپروم همچنین روز سه‌شنبه اعلام کرد تحویل گاز به پیمانکار فرانسوی خود را به دلیل اختلاف در پرداخت‌ها که وزیر انرژی فرانسه آن را بهانه‌ خوانده است، متوقف می‌کند. 

کاهش جریان گاز خط لوله «نورد استریم یک» تلاش‌ها را در سراسر اروپا برای صرفه‌جویی کافی گاز برای گذراندن ماه‌های زمستان، زمانی که دولت‌ها می‌ترسند روسیه به طور کلی جریان‌ها را متوقف کند، پیچیده کرده است. 

تحلیلگران Commerzbank با اشاره به اینکه آلمان تاکنون موفق شده است به اندازه کافی با قیمت‌های بالاتر از جاهای دیگر گاز بخرد، نوشتند: «این یک معجزه است که سطح گاز در آلمان همچنان در حال افزایش است». این در حالی است که برخی کشورهای اروپایی‌ها داوطلبانه مصرف انرژی خود را کاهش داده‌اند و برخی صنایع خود را نیز برای سهمیه‌بندی احتمالی انرژی آماده می‌کنند. 

لازم به ذکر است اتحادیه اروپایی تاکنون 6 بسته تحریمی علیه روسیه تصویب کرده است که بر مبنای آخرین مورد آن صادرات نفت مسکو به کشورهای عضو تا پایان سال ۲۰۲۲ (دی‌ماه) به ‌طور کامل متوقف می‌شود. این تحریم‌ها تاکنون به افزایش بهای سوخت و افزایش بی‌سابقه تورم در این کشورها منجر شده است. 

***

روزنامه آبولا چاپ پرتغال از برخی گمانه‌زنی‌ها درباره پیشنهاد 25 میلیون یورویی چلسی به طارمی خبر داد. 

«قطعا همه بازیکنان، لیگ انگلیس را دوست دارند. کسانی که می‌گویند لیگ انگلیس را دوست نداریم، احتمالا طرفدار یک تیم دیگر در یک کشور دیگر هستند و به آن تعصب دارند. طبیعتا لیگ انگلیس خیلی جذاب‌تر است». این بخشی از مصاحبه طولانی مهدی طارمی است که چندی پیش سر و صدای زیادی به پا کرد. تقریبا همه از علاقه مهاجم بوشهری به حضور در لیگ جزیره خبر دارند. جایی که تقریبا تمام بازیکنان فوتبال علاقه دارند بازی در آنجا را تجربه کنند. قطعا برای مهدی طارمی 30 ساله، حضور در لیگ برتر آرزوی بزرگی است که شاید دیگر به اندازه امروز، شانس سفر به آنجا را به دست نیاورد و علت ابراز تمایل علنی او نیز همین موضوع است. تاتنهام یکی از تیم‌های مطرح انگلیسی است که برای جذب مهاجم ایرانی ابراز تمایل کرده بود. «سیمون فلشتاین» رئیس بخش ارتباطات و جذب سرمایه تاتنهام نخستین مقام رسمی این باشگاه بود که پیشنهاد برای خرید مهاجم ایرانی را در گفت‌وگویی تأیید کرده بود: «باشگاه ما در ۳ هفته گذشته دست‌کم با ۲۰ مورد که به تایید کادر فنی تازه باشگاه هم رسیده، مذاکره داشته است. ستاره ایرانی پورتو هم یکی از این موارد بوده و البته این مذاکرات رسانه‌ای نشده و شما به احتمال زیاد از منابع داخلی کشور خود در جریان این مذاکره قرار گرفته‌اید». این جملاتی است که سیمون فلشتاین به زبان آورده بود و به نظر طارمی به رویای حضور در لیگ برتر نزدیک شده بود اما در نهایت این انتقال شکل نگرفت. 

اما این بار نام مهاجم ایرانی اطراف یک تیم دیگر لندنی شنیده می‌شود. قهرمان چمپیونزلیگ در فصل 2021-2020 که بهترین گل سال اروپا را نیز از مهدی طارمی دریافت کرده بود، جدیدترین تیمی است که شایعاتی درباره علاقه‌اش به بازیکن پورتو شنیده می‌شود. روزنامه آبولا در شماره روز چهارشنبه خود از برخی صحبت‌ها درباره جذب طارمی خبر داده و با تیتر «رابطه طارمی با چلسی» نوشته است: دیروز شایعه‌ای با اصرار زیاد منتشر شد مبنی بر اینکه چلسی می‌تواند در ازای پرداخت 25 میلیون یورو، مهدی طارمی را جذب کند. آبولا در ادامه ذکر کرده است طارمی قبلا نیز به چلسی لینک شده است: این نخستین‌بار نیست که این بازیکن ایرانی با باشگاه لندنی ارتباط برقرار می‌کند اما در حال حاضر همه اینها فقط گمانه‌زنی‌های بازار است. توماس توخل در این پنجره نقل و انتقالاتی 2 مهاجم مطرح خود به نام‌های تیمو ورنر و روملو لوکاکو را به باشگاه‌های لایپزیش و اینتر واگذار کرد و در پنجره زمستانی فصل قبل نیز با پیوستن ژیرو به میلان موافقت کرده بود. بازگشت باتشوایی و اضافه شدن آرماندو برویای 20 ساله از تیم آکادمی، تنها تغییرات جدید در خط حمله چلسی بوده‌اند. هر چند رحیم استرلینگ، کای هاورتز و کریستین پولیشیچ این روزها در خط حمله چلسی قرار می‌گیرند اما واقعیت این است که آنها هرگز مهاجم نوک تخصصی نبوده‌اند و توماس توخل با ضعف بزرگی در خط حمله تیمش روبه‌رو شده و جذب یک مهاجم برای آبی‌های لندن، ضروری به نظر می‌رسد. طارمی که توانست فصل گذشته به همراه پورتو لیگ برتر، جام حذفی و سوپرجام پرتغال را به دست آورد، امسال نیز فصل را خوب آغاز کرد اما مصدومیت در بازی با اسپورتینگ باعث شد او در دیدار هفته قبل برابر ریو‌آوه تمرکز لازم را نداشته باشد با این حال، او همچنان انتخاب نخست سرمربی برای حضور در ترکیب اصلی است. حالا باید دید در صورت جدی شدن مذاکرات، سرجیو کونسیسائو اجازه جدایی به طارمی را می‌دهد یا اساسا این اخبار، تنها شایعات و گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای است؟

گروه بین‌الملل: میخائیل گورباچف آخرین رهبر شوروی شامگاه سه‌شنبه در 91 سالگی و پس از ۲ سال بیماری سخت در بیمارستانی در مسکو درگذشت. آخرین رئیس‌جمهور اتحاد جماهیر شوروی سه‌شنبه 30 آگوست در حالی چشم از جهان فرو بست که روسیه هفتمین ماه از جنگ با اوکراین، یکی از بزرگ‌ترین جمهوری‌های اقماری اتحاد جماهیر شوروی و سرزمین پدری گورباچف را سپری می‌کند؛ قلمرویی که در زمان ریاست گورباچف بر اتحاد جماهیر شوروی از دست رفت. مرگ گورباچف با ۲ دیدگاه متفاوت در داخل و خارج از روسیه مواجه شده است. روز چهارشنبه در غرب برای گورباچف به عنوان یک دولتمرد برجسته که به پایان دادن به جنگ سرد کمک کرد، سوگواری شد اما مرگ او در روسیه با واکنش سردی روبه‌رو شد. در حالی که بایدن، مکرون و شولتز از دولتمردی که به پایان جنگ سرد کمک کرد، تمجید می‌کنند و شخص بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، گورباچف را «مردی با بینش قابل توجه» معرفی کرده، در مقابل پوتین می‌گوید گورباچف درک کرده بود که اصلاحات ضروری است و دیمیتری پسکوف، سخنگوی دولت روسیه برخورد گورباچف با کشورهای غربی را «بحث‌برانگیز» خواند. 

 

* پوتین: گورباچف تأثیر زیادی بر روند تاریخ جهان داشته است

در همین رابطه ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه درگذشت «میخائیل گورباچف» را تسلیت گفت و یادآور شد این سیاستمدار در دوره بسیار پیچیده و همراه با چالش‌های بزرگ اقتصادی و اجتماعی رهبری اتحاد جماهیر شوروی را برعهده داشته و تأثیر زیادی نیز بر روند تحولات جهان داشته است. به گزارش خبرگزاری «نووستی»، پوتین دیروز در پیامی درگذشت میخائیل گورباچف، نخستین و تنها رئیس‌جمهوری اتحاد جماهیر شوروی را تسلیت گفت و تاکید کرد وی سیاستمداری بود که تأثیر زیادی بر تحولات تاریخ جهان داشت. متن تلگرام تسلیت پوتین که برای خانواده گورباچف ارسال شده، در سایت رسمی کرملین منتشر شده است. 

در پیام تسلیت پوتین آمده است: «لطفا تسلیت عمیق و صمیمانه مرا به خاطر درگذشت «میخائیل سرگیویچ گورباچف» بپذیرید. این سیاستمدار برجسته رهبری کشور ما را در دوره‌ای از تحولات بسیار پیچیده، شگرف، سیاست خارجی گسترده و چالش‌های بزرگ اقتصادی و اجتماعی بر عهده داشت».

رئیس‌جمهوری روسیه تاکید کرد: «گورباچف نیاز به اصلاحات در اتحاد جماهیر شوروی را بخوبی درک کرده بود و به دنبال ارائه راه‌‌حل‌های خود برای مشکلات فوری در جامعه بود». پوتین همچنین به فعالیت‌های خیریه و آموزشی که گورباچف در طول سال‌های اخیر انجام داده اشاره و از اقدامات وی در این زمینه قدردانی کرد. 

 

* رقم خوردن بزرگ‌ترین فاجعه ژئوپلیتیک در زمان رهبری گورباچف

میخائیل سرگیویچ گورباچف زاده ۲ مارس ۱۹۳۱ سیاستمدار روس و شوروی بود که به عنوان آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی خدمت کرد. گورباچف از سال ۱۹۸۵ تا ۱۹۹۱ سمت دبیرکل حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی را بر عهده داشت. وی همچنین از سال ۱۹۸۸ تا ۱۹۹۱ رئیس دولت اتحاد جماهیر شوروی بود؛ به این‌صورت که از سال ۱۹۸۸ تا ۱۹۸۹ به عنوان صدر هیات رئیسه شورای عالی شوروی، از سال ۱۹۸۹ تا ۱۹۹۰ به عنوان رئیس شورای عالی شوروی و از سال ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۱ رئیس‌جمهور اتحاد جماهیر شوروی بود؛ رئیس‌جمهور اتحاد جماهیر شوروی از 1990 تا انحلال اتحاد در 1991. از نظر ایدئولوژیک، گورباچف در ابتدا به مارکسیسم- لنینیسم پایبند بود اما در اوایل دهه 1990 به سمت سوسیال- دموکراسی حرکت کرد. گورباچف در پریولنویه، استان استاوروپل، در یک خانواده دهقانی فقیر با میراث روسی - اوکراینی به دنیا آمد. گورباچف در 6 سال پردردسر بین سال‌های 1985 تا 1991، با انعقاد قراردادهای کنترل تسلیحاتی با ایالات متحده و شراکت با قدرت‌های غربی درصدد عادی‌سازی رابطه با جهان لیبرال بود. 

مجموع اقدامات اصلاحی گورباچف در داخل با عنوان پرسترویکا و گلاسنوست، ترکیبی از آزادسازی اقتصادی و سیاسی بود که به تضعیف و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی منجر شد؛ «لحظه‌ای» که ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه آن را«بزرگ‌ترین فاجعه ژئوپلیتیک» قرن بیستم خواند.

گورباچف در سال 1990 جایزه صلح نوبل را دریافت کرد و اتحاد جماهیر شوروی یک سال بعد در 1991 فروپاشید. او توسط بسیاری در روسیه به دلیل ویران کردن اقتصاد این کشور و دور کردن آن از موقعیت یک ابرقدرت محکوم شد و هنوز هم محکوم است. 

 شاید همین اتفاق بود که سبب شد بیش از 15 ساعت زمان نیاز باشد تا پوتین متن پیام تسلیت خود را درباره مرگ گورباچف منتشر کند. پوتین در این پیام می‌گوید «گورباچف تأثیر عظیمی بر روند تاریخ جهان» داشته است و «عمیقا درک کرده است که اصلاحات برای مقابله با مشکلات اتحاد جماهیر شوروی در دهه 1980 لازم است».

خبرگزاری اینترفکس (دیروز و تا زمان تنظیم این گزارش) به نقل از کرملین اعلام کرد که هنوز تصمیمی برای برگزاری مراسم تشییع جنازه گورباچف در این کشور گرفته نشده است. 

 سرگئی ناریشکین، مدیر سرویس اطلاعات خارجی روسیه و یکی از مردان قدرتمند دولت پوتین، گفت: «پرستریکا» مدت‌هاست به تاریخ پیوسته است اما امروز همه ما باید با عواقب آن دست و پنجه نرم کنیم. رهبری کشور در یک دوره بسیار دشوار، برای رویارویی با بسیاری از چالش‌های خارجی و داخلی که پاسخ مناسبی برای آنها یافت نشد، به عهده گورباچف بود. دیمیتری پسکوف، سخنگوی پوتین اما پا را فراتر گذاشت و در یک انجمن آموزشی گفت که «رمانتیسم» گورباچف درباره نزدیکی به غرب نابجا بود. وی با اشاره به پیام‌های رؤسای کشورهای غربی درباره مرگ گورباچف، گفت: خونخواهی مخالفان ما خود را نشان داد. 

 

* پشیمانی مرد بازنده از اعتماد به آمریکا

مصداق اظهار نظر دیمیتری پسکوف درباره خونخواهی مخالفان روسیه پس از مرگ گورباچف را می‌توان در اظهارات مقامات آمریکا و اروپا دید.

 جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده، گورباچف را «مردی با بینش قابل توجه» خواند و مانند دیگر رهبران غربی، بر آزادی‌هایی که پوتین معرفی کرده است، تاکید کرد». بایدن گفت: «به عنوان رهبر اتحاد جماهیر شوروی، او با رئیس‌جمهور (رونالد) ریگان برای کاهش زرادخانه هسته‌ای 2 کشور کار کرد... پس از دهه‌ها سرکوب سیاسی وحشیانه، او اصلاحات دموکراتیک را پذیرفت. نتیجه جهانی امن‌تر و آزادی بیشتر برای میلیون‌ها نفر بود». امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، گورباچف را مردی صلح‌طلب خواند که انتخاب‌هایش مسیر آزادی را برای روس‌ها باز کرد. 

بایدن در حالی مدعی شد اقدامات و اصلاحات گورباچف باعث پدید آمدن جهانی‌ امن‌تر و آزادی بیشتر بین میلیون‌ها نفر شده است که از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و پایان جنگ سرد، جهان، تحت آنچه راهبری آمریکا در نظم بین‌الملل لیبرال و به عبارت ساده‌تر «نظام تک‌قطبی هدایت شده» خوانده می‌شد، وضعیت بغرنجی را تجربه کرد. جدا از درگیری‌های قومی و مذهبی پساجنگ سرد که در موارد متعددی به جنگ‌های داخلی در یوگسلاوی سابق، روآندا، گرجستان، سودان، سومالی، لیبریا و سایر نقاط جهان منجر شد، ایده گسترش نظم لیبرال آمریکایی بر اثر برپایی نظام تک‌قطبی و دولت‌سازی بر مبنای این ایده در مناطق مختلف جهان دست‌کم به 4 جنگ خانمان‌سوز و نابود‌کننده در اوکراین، عراق، سوریه و افغانستان انجامید. چه اینکه «کنت والتز» اندیشمند معاصر روابط بین‌الملل و پدر نئورئالیسم بارها بر این مساله تاکید کرده است که در نظام تک‌قطبی، بروز تنش و جنگ به مراتب محتمل‌تر و جدی‌تر از وقوع جنگ در نظام دوقطبی است. سال 2004 پس از حمله آمریکا به افغانستان و عراق، گورباچف سرخورده از اعتماد به رونالد ریگان رئیس‌جمهور مقبور آمریکا که او را مجاب به پایان جنگ سرد کرده بود، گفت: «نظم جهانی به معنای حکومت جهانی نیست و همچنین نمی‌توانید نظم جهانی جدیدی را بر اساس حملات پیشگیرانه بسازید». گورباچف دسامبر پارسال هم در آستانه سی‌امین سالگرد استعفای خود از رهبری اتحاد جماهیر شوروی، در گفت‌وگو با خبرگزاری دولتی ریانووستی گفته بود در سال‌های پس از سقوط اتحاد جماهیر شوروی، «برتری‌طلبی» آمریکا منشأ بحران بین روسیه و کشورهای غربی بوده است. او با متهم کردن آمریکا به این مساله گفته بود: «غرور و خودبزرگ‌بینی آمریکا از حد خارج شده است. در حالی که ما همه با هم دنیا را از رویارویی نجات دادیم اما آنها خود را پیروز جنگ سرد اعلام کردند». این اظهارنظر مرد بازنده شوروی شاید صریح‌‌ترین و دقیق‌ترین توضیح درباره منطق سیاست خارجی آمریکا در نظام تک‌قطبی باشد.

سیدامیرحسین موسوی: «چرخ توسعه اقتصادی» یکی از عناوینی است که برای صنعت نساجی به کار برده می‌شود. صنایع نساجی و تولید پوشاک جزو قدیمی‌ترین و فراگیرترین صنایع در جهان به شمار می‌رود و نگاهی به شاخص‌های عملکردی این صنایع در جهان هم نشانگر آن است که این صنعت ظرفیت بسیار بالایی در تحقق اهداف اشتغال‌آفرینی و ارزآوری صادراتی کشورها داشته و دارد. به همین منظور صنعت نساجی بویژه حوزه پوشاک را می‌‎توان به عنوان صنعتی راهبردی در مسیر تحول صنعتی کشورهای در حال توسعه به حساب آورد. بررسی تجربه‌های توسعه برخی کشورهای در حال توسعه مانند ویتنام، هندوستان و اندونزی نیز نشان‌دهنده سهم بالای صنعت نساجی در مسیر گذار به سمت صنعتی شدن آنهاست. صنعت نساجی در ایران هم یکی از قدیمی‌ترین و باسابقه‌ترین صنایع کشور به شمار می‌رود. سابقه این صنعت را می‌توان به اندازه تاریخ ایران دانست. این صنعت از دوره صفویه تاکنون افت و خیزهای زیادی را تجربه کرده است. در چند سال گذشته -به طور دقیق در 3 دهه اخیر- وابستگی به واردات برای تامین برخی مواد اولیه، نبود استراتژی مشخص برای توسعه زنجیره ارزش، مشکل نقدینگی بنگاه‌ها، عدم اتخاذ سیاست‌ تجاری مناسب و واردات بی‌رویه، قاچاق به صورت اظهار خلاف واقع و واردات غیررسمی باعث آب رفتن صنعت نساجی کشور شده است تا جایی که امروز سیاست‌گذاران صنعتی کشور به طور کلی جایگاهی را برای ظرفیت‌های ارزآوری و حتی اشتغال‌آفرینی این صنعت در اقتصاد کشور قائل نیستند. در ایران صنعت نساجی و پوشاک ضمن برخورداری از ظرفیت‌های بالقوه متعدد همچون ظرفیت‌های کنونی پتروشیمی (الیاف مصنوعی) و دسترسی به بازار بزرگ داخلی، همواره مورد توجه قرار داشته است و انتظار می‌رفته از توان رقابت‌پذیری بالایی در هر ۲ بازار داخلی و خارجی برخوردار باشد اما در عمل سهم این فعالیت در صنعت ایران کاهشی بوده است. 

بر اساس آمار، سال 1370 سهم ارزش افزوده صنعت نساجی و پوشاک از تولید ناخالص داخلی معادل 6 درصد بود اما هم‌اکنون این صنعت با سهم کمتر از یک درصد، خارج از دایره صنایع کلیدی ارزش‌زای کشور قرار گرفته است و برنامه‌ریزی‌ها و هدف‌گذاری سیاست‌گذار نیز تاثیر چندانی بر بهبود شرایط کسب‌وکار آن نداشته است، به نظر می‌رسد تجدیدنظر در رویه سیاست‌گذاری برای صنعت نساجی و پوشاک یکی از الزامات توسعه این صنعت است، چرا که فقدان برنامه‌ای جامع برای توسعه زنجیره ارزش صنعت نساجی بیش از پیش ملموس است. 

 

رامین آریان‌راد*: خبر کوتاه بود. میخائیل سرگی‌یویچ گورباچف، آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی درگذشت تا پاسخ به یک سوال همچنان مبهم باقی بماند؛ آیا رهبری گورباچف مهم‌ترین عامل فروپاشی اتحاد شوروی بود؟ 

گورباچف در 54 سالگی در فضایی به قدرت رسید که شوروی را مردانی کهنسال و بیمار رهبری ‌می‌کردند. فساد دولتی در ساختار شوروی ریشه دوانده بود و بدنه کهنه رهبران آن، اجازه اصلاح آن را نمی‌داد. با این حال میخائیل گورباچف سعی کرد پس از به قدرت رسیدن در سال 1985 با حرکت به سوی ایجاد فضای باز سیاسی و اقتصادی به مرور زمان شوروی را به دولتی منعطف، پاسخگو و نزدیک به غرب تبدیل کند. در نتیجه با بلندپروازی سیاست دوگانه اصلاحی را تحت عنوان گلاسنوست (آزادی بیان) و پرسترویکا (اقتصاد آزاد) پی‌ریزی و اعمال کرد. اقدامات گورباچف به مذاق بدنه سخت دولتمردان شوروی خوش نیامد، در نتیجه این گروه سعی کردند با کودتایی با نام کودتای آگوست در سال 1991 وی را از قدرت برکنار کنند. هر چند این کودتا با حضور مردم روسیه به رهبری بوریس یلتسین (نخستین رئیس‌جمهور فدراسیون روسیه پس از فروپاشی) ناکام ماند اما عملا گورباچف دیگر قدرت پیشین را نداشت و ناگزیر مجبور به استعفا در 25 دسامبر 1991 شد. با استعفای وی عملا مسیر فروپاشی شوروی فراهم و با پذیرش استقلال 15 کشور مستقل، حیاتش پایان یافت. آنچه در این بین در طول سالیان گذشته محل نزاع بوده است، این پرسش است: چه عواملی باعث فروپاشی شوروی شد و نقش گورباچف در این اضمحلال چقدر پررنگ است؟ مطالعه تاریخ تحولات سیاسی نشان می‌دهد دست‌کم چند عامل را می‌توان در فروپاشی شوروی عنوان کرد. 

نخستین و مهم‌ترین آن سیستم خفقان شوروی بود. نظام تک‌حزبی کمونیستی عملا اجازه به گوش رسیدن دیگر صداها در کشور را نمی‌داد. مردم شوروی از برخورد سرکوبگرانه نظام حاکم به ستوه آمده بودند. تنها راه ورود به سیاست از حزب کمونیست می‌گذشت. فشار سیستم شوروی بر مردم این کشور به قدری بود که تا سال 1956 حتی اجازه نداشتند درباره دولت و حزب کمونیست لطیفه تعریف کنند. جرم تعریف کردن لطیفه 10 سال زندان یا کار در اردوگاه کار اجباری در سیبری بود. از سوی دیگر ایدئولوژی مارکسیسم مردم این کشور را از بروز آزادانه مسائل مذهبی منع می‌کرد و خداناباوری بر سیستم رواج داشت، به گونه‌ای که امام خمینی(ره) رهبر کبیر انقلاب اسلامی در نامه تاریخی‌شان به گورباچف، عدم اعتقاد به معنویت و مبدا هستی را عاملی برای فروپاشی شوروی عنوان کردند. ایشان در این نامه می‌نویسند: «جناب آقای گورباچف! برای همه روشن است که از این پس کمونیسم را باید در موزه‌های تاریخ سیاسی جهان جست‌وجو کرد، چرا که مارکسیسم جوابگوی هیچ نیازی از نیازهای واقعی انسان نیست، چرا که مکتبی است مادی، و با مادیت نمی‌توان بشریت را از بحران عدم اعتقاد به معنویت که اساسی‌ترین درد جامعه بشری در غرب و شرق است، به در آورد». 

دومین عامل، اقتصاد دولتی و بسته شوروی بود. به‌رغم سیاست‌های اجرایی پرسترویکا به علت آنکه شوروی درگیر رقابت تسلیحاتی با غرب بود، ناگزیر بسیاری از سرمایه خود را صرف مسائل نظامی می‌کرد. جنگ 10ساله در افغانستان (1989-1979) کمر شوروی را از بعد مسائل مالی شکست و آبروی سیاسی آن را برد به گونه‌ای که مردم روسیه از جنگ افغانستان به علت تلفات جانی (14 هزار روس کشته شدند) و مالی به سندروم یاد می‌کنند. امام خمینی(ره) پس از پیروزی انقلاب اسلامی در دیدار سفیر شوروی به آن کشور هشدار می‌دهند ملت افغانستان مسلمان هستند و شوروی هیچ‌گاه از افغانستان پیروز بیرون نخواهد آمد و همین‌گونه نیز شد. نیروهای شوروی بدون پیروزی پس از 10 سال نبرد مجبور به ترک خاک افغانستان شدند. 

همچنین حادثه انفجار چرنوبیل که به گفته گورباچف ده‌ها میلیارد روبل هزینه روی دست شوروی گذاشت، از دیگر عوامل ورشکستگی این اتحاد بود. سال‌ها بعد گورباچف سال 2005 در یک مصاحبه گفته بود حادثه چرنوبیل یکی از عوامل مهم فروپاشی شوروی بود. 

سومین عامل را می‌توان رقابت غرب با شوروی قلمداد کرد. واقعیت آن است که غرب به‌رغم نشان دادن چراغ سبز به مسکو هیچ‌گاه شوروی را یک کشور دارای دموکراسی که منافع ملی آن کشور را پیگیری می‌کند، نمی‌خواست. این موضوع زمانی بیشتر رخ نمایان کرد که در دوره ریاست‌جمهوری بوریس یلتسین (نخستین رئیس‌جمهور فدراسیون روسیه) به‌رغم تلاش‌های بسیار برای پیوستن مسکو به کشورهای غرب و حل شدن در نظامات اتحادیه اروپایی و ناتو با دست رد این سازمان‌ها روبه‌رو شد. 

چهارمین مورد، رهبری سیستم شوروی بود. در واقع گورباچف با سیاست میانه‌روی هیچ‌گاه نتوانست اعتماد 2 گروه عمده سیاسی در شوروی را به خود جلب کند. از یک سو بدنه محافظه‌کار سیستم حاکم وی را به غرب‌گرایی و حرکت بی‌رویه به سوی هویت اروپایی متهم می‌کرد و از سوی دیگر اصلاح‌طلبان گورباچف را فاقد توانایی لازم برای پیشبرد سیاست‌های اصلاحی قلمداد می‌کردند. در نتیجه گورباچف اگر چه با پایان دادن به جنگ سرد و دراز کردن دست دوستی به سوی غرب نزد دیگر کشورها به چهره‌ای محبوب تبدیل شده بود اما در داخل کشور محبوبیتی حتی کمتر از استالین (دیکتاتور خون‌ریز شوروی) برای خود رقم‌ زده بود.  در نتیجه می‌توان گفت مجموعه‌ای از عوامل در فروپاشی شوروی نقش داشتند و گورباچف این آخرین یادگار اتحاد شوروی تنها بخشی از این عوامل بود. امروز حزب کمونیست در روسیه از قدرت چندانی برخوردار نیست و باید به دنبال آن در موزه‌های تاریخ گشت.

* پژوهشگر مسائل روسیه

رها عبداللهی: مرکز آمار ایران نرخ باروری سال ۱۴۰۰ را اعلام کرد که نشان از فاجعه‌بار بودن اوضاع جمعیتی کشور دارد. در میان آمار اعلام شده، نرخ باروری 5 استان البرز، سمنان، گیلان، مازندران و مرکزی رقمی نزدیک به یک را نشان می‌دهد که در جمعیت‌شناسی معنای خطرناکی دارد و حاکی از سرعت گرفتن کاهش نسل است. کارشناسان بارها گفته‌اند کشور تنها 10 سال برای پیشگیری از رخداد چنین فاجعه‌ای فرصت دارد و برای نجات کشور باید بتوان با اعمال سیاست‌های مؤثر بر فرزندآوری، نگرش و رفتار جامعه را درباره جمعیت تغییر داد. ناگفته پیداست با توجه به کم بودن فرصت، چقدر واقع‌بینی و شناخت دقیق عوامل وضعیت کنونی، شناخت کامل مؤلفه‌های نجات‌بخش و نیز توجه به تفاوت‌های موجود در اقشاری که مخاطب سیاست‌های افزایش جمعیت هستند، اهمیت دارد، چرا که ایران فرصت آزمون و خطا ندارد و با سرعت در حال حرکت به سمت سرنوشت محتوم کاهش جمعیت و تبدیل شدن به کشوری سالمند است. 

دولت و مجلس با اقدام به‌موقع و مناسب در تصویب و شروع به اجرای قانون جمعیت و تشکیل ستاد ملی جمعیت نشان دادند برای انجام اقدامات مؤثر اراده و آمادگی دارند اما مهم است این اقدامات ناظر به علل واقعی بی‌میلی به فرزندآوری باشد و همه مخاطبان را پوشش دهد تا بتوانند کاری از پیش ببرند، اگر نه اقدامات فقط منجر به اتلاف وقت و منابع خواهد بود. اقداماتی مثل بیمه درمان ناباروری، مشوق‌های بی‌سابقه برای تولد فرزند سوم و قوانین حمایتی برای مادران شاغل تغییراتی است که طی چند ماه گذشته رخ داده و حاکی از اراده جدی حاکمیت نسبت به نجات کشور از این مخمصه است. اما گذشت زمان و بررسی تغییر آمارها نشان می‌دهد چقدر و بر چند درصد جامعه مؤثر بوده است. 

آمارها نشان می‌دهد درآمد سرانه پایین ارتباطی با عدم باروری ندارد و شاهدش تفاوت نرخ باروری استان‌های با درآمد سرانه پایین با استان‌های صاحب درآمد سرانه بالاتر است. پس تفاوت نگرش‌هاست که موجب می‌شود مردم یک منطقه فرزندآوری بیشتر و مردم منطقه دیگر فرزندآوری کمتر داشته باشند اما شناخت عوامل تفاوت نگرش بسیار مهم است و می‌تواند سیاست‌های ما را به توفیق نزدیک‌تر کند. 

پژوهش‌ها عواملی چون انگاره منفی بخشی از زنان نسبت به مادر شدن، ارزش شدن کم‌‌فرزندی و افزایش فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی بانوان را به عنوان برخی عوامل تغییر نگرش معرفی می‌کنند اما یکی از عوامل تاثیرگذار بر نگرش افراد که مقوم علل دیگر هم هست، پدیده «احساس ناامنی اقتصادی» است که بیش از همه برای طبقه متوسط ساکن در شهرهای بزرگ اتفاق می‌افتد؛ پدیده‌ای که اگر چه با مفهوم فقر تفاوت زیادی دارد اما ارتباط مستقیمی با تعلل در تصمیم‌های ازدواج و باروری دارد. احساس ناامنی اقتصادی پدیده‌ای متأثر از چند شاخص اقتصادی از جمله نرخ تورم و بیکاری ا‌ست. به زبان ساده می‌توان گفت وقتی در جامعه‌ای آینده اقتصادی برای مردم مبهم باشد و آنان ندانند سال آینده قیمت مسکن، خودرو، پوشاک و سبد غذایی خانوار چقدر افزایش می‌یابد، احساس ناامنی اقتصادی پدید می‌آید. این احساس چند سال است با پیچیده شدن شرایط معیشتی در بخشی از مردم ایجاد شده و با فشار رسانه‌های سیاه‌‌نما با پوشش بیشتر اخبار منفی قوت گرفته. احساس ناامنی یا احتمال ناامنی از خود ناامنی زیان‌آورتر است، زیرا مواجهه با وضعیت مبهم، قدرت کنشگری را از افراد می‌گیرد. نخستین رویدادهایی که در جامعه از چنین پدیده‌ای تأثیر می‌گیرند، اقدام به ازدواج و فرزندآوری‌ است. برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران جمعیتی کشور باید به این نکته توجه کنند که ارائه تسهیلات و مشوق‌های فرزندآوری بدون برطرف کردن عوامل احساس ناامنی اقتصادی دامنه تاثیرگذاری محدودی می‌یابد. به عنوان مثال نرخ اجاره‌بها که تابستان امسال اجاره‌نشین‌های زیادی را به دردسر انداخت و حتی مورد اشاره مقام معظم رهبری در دیدار اخیرشان با هیات دولت بود، یکی از مهم‌ترین عوامل نگرانی مجردها برای اقدام به ازدواج و متأهل‌ها برای اقدام به فرزندآوری است. ارائه تسهیلاتی چون ثبت‌نام بدون نوبت خودرو برای تشویق بخشی از خانواده‌ها خوب است اما برای خانواده‌ای که نمی‌داند سال آینده قرار است چند درصد دیگر به اجاره‌بهایش افزوده شود و پس‌اندازی ندارد تقریباً بی‌معناست. 

گرانی عجیب بعضی از اقلام مرتبط با فرزندآوری هم در این راستا اهمیت بالایی دارد. در حال حاضر قیمت پوشک به نماد هزینه‌زا بودن فرزندآوری تبدیل شده. سیاست‌گذاران افزایش جمعیت برای شکستن این نماد چه اقدامی کرده‌اند؟ اگر زوجی برای بچه‌دار شدن مصمم باشند، به خاطر قیمت پوشک قید بچه‌دار شدن را نمی‌زنند اما القای هراس اقتصادی از بچه‌دار شدن به وسیله قیمت پوشک، مانع روانی مهمی برای شروع پروسه بررسی و تصمیم به باروری‌ بسیاری از زوجین است. قرار دادن یارانه تولید برای این محصول و نظارت بر قیمت عرضه آن کار خیلی سختی نیست. 

 هزینه سرسام‌آور زایمان در بیمارستان‌های خصوصی که برای بسیاری از خانواده‌های طبقه متوسط شهری مهم است و نیز هزینه بالای شیر خشک، لباس، اسباب‌بازی بچه و... نیز عواملی از این دست هستند که می‌بینیم این اقلام توسط رسانه‌های مغرض و مخالفان افزایش جمعیت روی دست گرفته شده و بیشتر به رخ مردم کشیده می‌شوند. این عوامل در کنار فرهنگ مصرف‌گرایی حاکم بر جامعه برد بیشتری می‌یابد. 

 برطرف کردن برخی از این عوامل چندان هم هزینه‌بردار نیست و فقط محتاج توجه بیشتر مدیران دولتی است که با برنامه‌های ویژه هزینه‌های فرزندآوری را کاهش دهند. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد میانگین تعداد فرزند مطلوب در میان خانواده‌های ایرانی 2.33 فرزند است اما در حال حاضر نرخ باروری واقعی ایرانیان نزدیک 1.5 فرزند است؛ این تفاوت نشان می‌دهد ترغیب خانواده‌های بی‌فرزند و تک‌فرزند به فرزندآوری کاری برخلاف تمایل اکثریت آنان نیست و فقط کافی‌ است موانع را شناخت و آنها را برطرف کرد. البته قطعا تاثیرگذاری روی فرزندآوری با نگاه تک‌بعدی راه به جایی نمی‌برد و باید به همه عوامل بویژه عوامل فرهنگی، تبلیغات، اصلاح ساختارهای ضدخانواده و... توجه ویژه داشت اما گاهی همین اقدامات امنیت‌ساز اقتصادی، بازوی فرهنگ‌سازی و تبلیغات می‌شوند و بر سرعت تأثیر آن و تغییر نگرش‌ها کمک شایانی می‌کنند.